Travmaya dolaylı olarak maruz kalma, mesleki görevler gereği travmatik yaşantıyı
deneyimleyenlerle çalışarak travmaya yakından şahit olmaktadırlar. Yardım eden, sorumluluk alan kişilerin tanıklık ettiği travmatik olaylardan kendilerinin de benzer travmatik stres belirtilerini deneyimledikleri görülmektedir. Travmatik stres tepkileri, Yeniden yaşama, yani hatırlama, kaçınma, aşırı uyarılma, yani düşünme ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler ile fiziksel ve duygusal tepkilerde gözlemlenen değişikliklerdir. Empati becerilerinde azalma, ağrı, uyku dikkat problemleri, öfke, huzursuzluk hissi, korku, kaygı, stres ve olumsuz duyguları yönetmekte zorlanma, uyaranlardan kaçınma, sosyal izolasyon şeklindedir.
İkincil travmatizasyon ile ilgili meslek elemanları da risk altında olabilmektedir. Öte yandan eğitim düzeyi, travma ile ilgili alınmış olan eğitimler, sosyal destek, klinik süpervizyon süresinin artmasıyla ikincil travmatik stres düzeyini azaltmaktadır. Yardım çalışanlarının yaşadıkları olumsuz etkiler onlarda yıpranmaya ve tükenmelerine sebep olmaktadır. Tükenmişlik, görevleri gereği insanlara yardım eden insanlarda sıkça görülmektedir. Tükenmenin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı eksikliğinden oluşan üç boyuttan oluşmaktadır. Duygusal tükenme kişinin işi dolayısıyla yıpranmış hissetmesidir. Duyarsızlaşma, kişinin hizmet verdiği kişileri duygudan yoksun bir şekilde yaklaşmalarıdır. Son olarak da kişisel başarı eksikliği, bireyin sorunla baş edemediğini düşünmesidir. Tükenmişlik yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır ve evreleri vardır bunlar: şevk ve coşku evresi, durağanlaşma evresi, engellenme evresi, umursamazlık evresi şeklindedir. Tükenmenin en son evresinde birey fizyolojik ve psikolojik olarak iş göremez hale gelmesidir.
Ayrıca, ikincil travmaya uzun süre maruz kalan kişilerde merhamet yorgunluğu
görülebilmektedir. Uzun süre stres deneyimleme ve olumsuz yaşantılara şahit olma duygusal olarak yıpranmaya sebep olmaktadır. Merhamet yorgunluğu sürecinde, depresyon, yorgunluk, apatikleşme, sosyal izolasyon, duyarsızlık gibi durumlar görülebilmektedir. Merhamet yorgunluğunda fiziksel, duygusal, bilişsel ve davranışsal belirtiler görülmektedir. Bütün bu belirtiler kişinin iş dışındaki hayatını da olumsuz etkileyebilmektedir. İkincil travmatizasyonların sonucunda görülen tükenmişlik ve merhamet yorgunluğu gerekli bireysel ve örgütsel önlemler alınırsa önlenebilir ve tedavi edilebilirdir. Bireysel düzeyde yapılacaklar uyku, beslenme ve egzersize dikkat etme, sosyal ilişkileri geliştirme ve başa çıkma becerileri geliştirme gibi önlemler alınabilir. Ayrıca mesleki süpervizyonlar, düzenli ekip içi toplantılar, çalışma koşullarının iyileştirmesi gibi örgütsel düzeyde de önlemler alınabilir.
Kaynakça:
Kahil A, Palabıyıkoğlu N.R (2018), İkincil Travmatik Stres. Psikiyatride Güncel
Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 10(1):59-70
Birinci G.G, Erden G (2016), Yardım Çalışanlarında Üstlenilmiş Travma,İkincil Travmatik
Stres ve Tükenmişliğin Değerlendirilmesi
ความคิดเห็น