‘1960'ların sonlarında umut fenomenolojisini incelerken Nazi Soykırımı'nın hayatta kalanlarıyla röportaj yaptım. Derin üzüntü ve öfkemle, röportaj yaptığım kişilerin hepsi, Holokost deneyimlerini ve devam eden acılarını paylaşmaya çalışırken, ruh sağlığı profesyonelleri de dahil kimsenin onları dinlemediğini veya onlara inanmadığını belirtti. Bu kişiler ve onların çocukları, aynı deneyimleri yaşamamış kişilerin anlamayacağını ve/veya umursamadığını sonucuna vardılar. Bu yüzden birçok kişi, Holokost ve onun sonuçları hakkında sessiz kalmayı tercih etti ve bu durum, hayatta kalanlar ve toplumu, ruh sağlığı ve diğer profesyonelleri içeren bir suskunluk anlaşmasına yol açtı. Bu anlaşma, hayatta kalanların ailevi ve sosyo-kültürel yeniden entegrasyonunu, zaten var olan derin izolasyon, yalnızlık ve topluma karşı güvensizlik duygularını artırarak olumsuz etkiledi. Bu durum, onların içsel entegrasyon ve iyileşme olasılığını daha da engelledi ve büyük kayıplarını yasını tutmayı imkânsız hale getirdi. Bu zorunlu sessizlik, savaşı hayatta kalarak tanıklık etmeye kararlı olanlar için özellikle acı verici oldu. Benzer şekilde, kötü bir savaş sonrası ortamın (üçüncü travmatik aşama) önceki travmatik olayları yoğunlaştırabileceğini ve aksine, iyi bir ortamın bazı travmatik etkileri hafifletebileceğini gösterdi.’
Suskunluk anlaşması terimi en sık yaşanılan travmalardan sonra ortaya çıktığı için bu mekanizma tüm boyutlarda travmanın aktarımı için yaygın bir yöntemdir. Hem içsel hem de kişilerarası olarak koruyucu olan sessizlik, derinlemesine yıkıcıdır çünkü kişinin, ailenin, toplumun, topluluğun ve ulusun travmayı entegre edemediğini gösterir. Kişiler travma öyküsünü anlatacak kelimeleri bulamazlar ve etrafında anlamlı bir diyalog oluşturamazlar. Bu suskunluk anlaşmasının yaygınlığı, sosyal desteğin travmatik stresle başa çıkmada en önemli faktör olduğuna dair geniş çaplı araştırma bulguları ile keskin bir zıtlık oluşturur.
Nagata, babaları kamp deneyimi yaşamış Sansei'lerin (Japon-Amerikanlar'ın çocukları) 60 yaşından önce ölenlerinin, kampta bulunmayan Sansei'lere göre iki katından fazla olduğunu bildirdi Nagata, erken ölümlerinin genel olarak kampta yaşananları tartışma isteksizlikleri ile bağlantılı olabileceğini öne sürdü. Pennebaker, Barger ve Tiebout'un araştırması, travmatik deneyimlerin tartışılmamasının fiziksel sağlığı olumsuz etkileyebileceğini öne sürüyor ve bu çalışmadaki Sansei'ler, Nisei babalarının, annelerinden çok daha az sıklıkla kampta yaşananları gündeme getirdiğini belirttti.
Suskunluk anlaşması ayrıca, tüm çöküş ve müdahaleci travmatik anıların ve duyguların patlak vermesini engellemeye yönelik bir savunma olarak da kullanılır. Kâğıt gibi, çok ince ve dayanıksız bir koruma sağlar ve kolayca yırtılabilir. Çocukların bu tür bilgileri hem öğrenmeye hem de bu bilgiden korunmaya yönelik çelişkili çabaları suskunluk anlaşmasının genellikle ikinci kuşakta semptomatolojiye yol açabilecek dinamiklerin merkezinde olduğunu sonuçlandırdı.
Hollanda'nın II. Dünya Savaşı denizcilerinin ve direniş savaşçılarının çocuklarının "aile sırrını" gözlemlemelerinin ayrılma ve kimlik sorunlarına yol açtığını gösterildi. ABD'nin II. Dünya Savaşı esirlerinin, eşleri ve çocuklarıyla yakın duygusal ilişkilerden kaçındıkları zaman yaratılan izolasyon ve duygusal mesafeyi anlattıldı.
İsrail, Batı Almanya ve eski GDR'deki çalışmalarında, Rosenthal ve Volter (1998) kolektif sessizliğin, Holokost hakkında daha açık bir sosyal diyalogun yakın zamanda ortaya çıkmasına rağmen sürdüğünü buldular. Durum analizleri, sessizlik, aile sırları ve mitlerin, travmanın sonraki kuşaklar üzerindeki etkisini sürdürmesini sağlayan etkili mekanizmalar olduğunu açıkça gösterdi.
Sessizlik, travmanın bir parçası mı, yoksa onun bir uzantısı yoksa niteliksel olarak farklı bir "travma sonrası travma" mı? Posttravma ortamı, mağdurun ilk mağduriyetin yanı sıra ele alması gereken yeni bir olay seti mi sunar?
Şimdi posttravmatik stres olarak anlaşılan şeylerin tanımları kayıtlı tarihte ortaya çıkmış olsa da travmatik stres veya travmatoloji alanının gelişimi epizodik olmuştur; ilgi ve inkarla işaretlenmiş ve tanı ve tedavi uygulamalarında hatalarla doludur.
Gerçekten de yirminci yüzyılda en yaygın ve tutarlı temalardan biri, özellikle tarih boyunca çok kuşaklı kökleri olan, çözülmemesi perpetuasyonlarını garanti eden ölümcül çatışmalarda psikolojik travmanın ve sonuçlarının inkârı olmuştur. Sessizlik anlaşmasının uluslararası boyutlarına hayran kalmamak elde değil. Bu, dünya toplumunun Eski Yugoslavya, Ruanda, Burundi ve Sudan'daki korkunç olayları tanıma ve bunlara müdahale etme konusundaki yavaşlığında kendini gösterir.
Travma ve Kedinin Devamı: Birçok Boyutlu, Çok Disiplinli Enteratif (TCMI) Çevresi
Büyük travma o kadar çeşitli ve karmaşık bir yıkıma yol açar ki, yalnızca çok boyutlu, çok disiplinli bütünleşmiş bir çerçeve bunu tanımlamak için yeterlidir. Bir bireyin kimliği, birden fazla alanın veya sistemin karmaşık bir etkileşimini içerir. Bunlar arasında biyolojik ve içsel psikolojik; kişilerarası-ailevi, sosyal, toplumsal; etnik, kültürel, etik, dini, ruhsal, doğal; eğitimsel, profesyonel, mesleki ve maddi, ekonomik, hukuki, çevresel, politik, ulusal ve uluslararası boyutlar yer alır. Her boyut, biyoloji, psikoloji, sosyoloji, ekonomi, hukuk, antropoloji, dini çalışmalar ve felsefe gibi bir veya daha fazla disiplinin alanında olabilir, bu disiplinler örtüşebilir ve etkileşimde bulunabilir. Her disiplinin insan doğası hakkında kendi görüşleri vardır ve bunlar, profesyonelin ne düşündüğünü ve ne yaptığını bilgilendirir. Bu sistemler, zaman boyutunda dinamik olarak varlıklarını sürdürür ve geçmişten günümüze, geleceğe sürekli bir yaşam kavramı oluşturur. İdeal olarak, birey, bu kimlik boyutlarının tümüne eşzamanlı olarak serbest psikolojik erişim ve hareket edebilmelidir.
Travma Mazuriyeti ve “Sabitlik”
Travmaya maruz kalmak, bir kesilme, olası bir gerileme ve bu serbest akışta "takılma" durumuna yol açar ki bunu "sabitlik" olarak adlandırabiliriz. Travmanın birey için zaman, süre, kapsam ve anlamı, travmaya uyum sağlamak için kullanılan hayatta kalma mekanizmaları/stratejileri ayrıca post-mağduriyet travmaları, özellikle sessizlik anlaşması kesilmenin unsurlarını ve derecesini, kesintiyi, düzensizliği ve yönsüzlüğü ve sabitliğin şiddetini belirleyecektir. Bu sabitlik, bireyi yaşam döngüsü boyunca, özellikle de daha sonraki travmalara/kırılmalara karşı savunmasız hale getirebilir. Aynı zamanda, travmaya verilen anlık tepkileri (örn. akut stres bozukluğu) kronik hale getirebilir ve en uç noktada, hayatta kalma stratejilerinin bir yaşam biçimine genelleştiği ve kişinin kişiliğinin, savunma repertuarının veya karakter zırhının ayrılmaz bir parçası haline geldiği travma/mağduriyet sonrası uyum tarzları yaşam boyu sürebilir.
Hayat Hikayelerinden Kültüren Travma Söylemine
Hayat hikayesi anlatılarındaki travmalarda ortak unsurlar, suçlu bir taraf arayışı, düşmanca bir “öteki” yaratma ve savunmacı bir öz mitin inşasıdır. Bu anlamda, kişisel travmaların sonraki yaşam üzerindeki (sonrası) etkilerinden söz edebiliriz, ancak kolektif travmalardan söz edemeyiz.
Kolektif travmanın bir söylem olarak ortaya çıkışı, birçok kişinin yaşamlarını şekillendiren ve bu deneyimlerin vatandaşlarınınkine benzediğini düşündüğü olumsuz olaylar hakkında kamuoyuna konuşmak istemesiyle belirginleşir. Biyografik unsurlar kolektif travmanın tezahürleri haline gelir:
Farklı doğum tarihlerine sahip hayat hikayeleri, aynı tarihi döneme (savaş, işgal, devrim, önemli reformlar vb.) giren değerlerdeki önemli ve zorunlu değişiklikleri anlattığında;
Şiddetli olayların hatıraları ve sonuçta ortaya çıkan zihniyet değişiklikleri (kitlesel sürgünler veya kaçışlar, günlük yaşam rutinlerinde şoklar, ideolojik baskılar vb.) arasında yeterli benzerlikler olduğunda;
Kültürel travmayı tetikleyen olayların sembolik yorumuyla ilgili olarak farklı katılımcılar tarafından sunulan karşılaştırılabilir olumsuz değerlendirmeler (“kolektif utanç”, “ulusal felaket”, “biz” kimliğinin yanlış anlaşılması, ulusal “altın” geçmişin kahramanlaştırılmasının sona erdirilm esi vb.) olduğunda;
Bireysel biyografiler, yeni sosyal hareketlerin ve gönüllü derneklerin kurulması, günlük alışkanlıkların ve ritüellerin köklü bir şekilde değişmesi, yeni şekillendirilmiş politik ikiyüzlülük ve zihniyet standartlarının ikiye katlanması gibi travma ile başa çıkma kolektif yollarını yansıttığında;
Farklı kuşaklardan katılımcıların anlattığı hikayeler kullanılarak, ulusal, etnik veya topluluk kimliğine sıkı sıkıya bağlı kalmaktan başlayıp birkaç on yıl süren tam asimilasyonla sona eren kolektif başa çıkma stratejisinin adım adım çözülmesi yeniden yapılandırılabilir hale geldiğinde.
Kültürel travma bir söylem olarak politik veya kültürel koşulların uygun olduğu belirli bir tarihi anda ortaya çıkar. Aniden birçok insan, kamu tartışmalarında uygunsuz veya yasaklanmış olan geçmişin bu yönleri hakkında konuşmanın önemli olduğunu hisseder. Travmatik söylem güçlü bir ataletle karakterizedir, uzun süreli kolektif hafızada korunur ve farklı kuşakların hayat hikayelerinde tekrar tekrar tezahür etmek için uygun anları bekler. Ancak her travmatik söylem belirli bir süre sonra kendiliğinden geçerliliğini yitirir ve kamu dikkatine çıkan yeni sosyal sorunların arkasına gizlenir.
KAYNAKÇA
Wilson, John P. (John Preston) & Tang, Catherine. (2007). Cross-cultural assessment of psychological trauma and PTSD/ edited by John P. Wilson, Catherine Tang. New York : Springer-Verl
Aarelaid-Tart, Aili. (2006). Cultural Trauma and Life Stories. Vaajakoski, Kikimora Publications, 2006.
Comentarios