ÇEROFOBI: MUTLULUK KORKUSU
Fobiler birçok insanın sahip olduğu, çeşitliliği çok olan bir anksiyete bozukluğudur. Anksiyete ise tehlike anında hissedilen yoğun korku durumudur. Çerofobi yani mutluluktan korkma fobisi ilginç ve nadir görülen fobilerden biridir. Çerofobide anksiyete, kişiyi mutlu edebilecek etkinlik ve durumlara katılmasıyla ortaya çıkar. Henüz bu fobiyle ilgili yeterince çalışma bulunmamaktadır. Çerofobiyle ilgili yapılan sınırlı çalışmalardan birinde çerofobinin belirtileri şöyle sıralanmıştır (Nall ve Legg, 2017):
· Konser, düğün ve benzeri eğlenceli sosyal toplanmalara gitme düşüncesinin kişiye anksiyete duygusunu yaşatması ve bu yüzden bu tarz etkinliklere katılmayı reddetmesi,
· Arkasından kötü bir olay gelebilir düşüncesiyle hayatı olumlu yönde değiştirebilecek fırsatları reddetmesi,
· Mutluluk duygusunun kişiyi kötü biri yapacağının düşünülmesi,
· Mutlu olmanın kişi ya da sevdikleri için kötü bir şey olduğunu göstermesi,
· Mutlu olma çabasının zaman ve çaba kaybı olduğunun düşünülmesi.
Amerikalı psikiyatrist Dr. Carrie Barron’a göre, çerofobinin kişi farkında olmadığı için belki de sözlü hiçbir açıklaması bulunmayabilir.
Joshanloo ve arkadaşları (2013) bir “Mutluluk Korkusu Ölçeği” oluşturdu. Ölçeğin oluşturulma amacı, 14 kültür arasındaki mutluluk korkusunu karşılaştırmak ve böylece kişinin ya da bir doktorun çerofobinin belirtileri taşıyıp taşımadığını ölçebilmesiydi. Ölçeğe göre çerofobiye sahip insanların cümleleri genelde şunları içeriyor:
· Mutlu olmamayı tercih ederim çünkü üzüntü mutluluğu takip eder.
· Hastalıklar çoğunluklu iyi şansı takip eder.
· Aşırı mutluluk bazı kötü sonuçlara sebep olur.
· İnanıyorum ki ne kadar keyifli ve mutlu olursam hayatımda o kadar kötü şey gerçekleşeceğini beklemeliyim
· Çok eğlenmek ve gülmek kötü şeylere yol açar.
Bu cümleleri 1 ve 7 arası ne kadar katıldığınıza göre derecelendirerek, çerofobiye sahip olup olmadığınızı test edebilirsiniz.
Mutluluk korkusunun iki ana nedeni olduğu düşünülüyor. Bunlardan birincisi kültürken ikinci ise kişinin karakteristik özellikleridir:
1. Kültürün Etkisi: Ucida ve Kitayama’nın (2009) araştırmalarına göre, Doğu Asya kültüründe başarı ve mutluluk duygusunun dışa vurumundan kaçınılmalıdır çünkü kişiler arasında kıskançlığa yol açabilir. Ayrıca yine aynı araştırmaya göre, mutsuzluğun genellikle mutlu olayları takip ettiğine dair var olan bir inanç vardır. Bu yüzden Japonlar mutluluğun olumsuz sounçlara destek veren bir şey olduğunu düşünürler ve çevrelerinden dikkatlerinin dağılmasına neden olduğunu düşünürler. Batı ve batı dışı kültürlerde ise, bazı bireyler mutlu olmanın başkalarını (herhangi bir açıdan) kötüleştirdiğine inanırlar. Ek olarak, Ben-Shahar’a göre (2002), bazı insanlar mutluluk korkusu yaşar çünkü kendilerini mutluluğu elde etmek üzere olduklarında suçlu hissederler. Yani bu kişiler diğerlerinin acı çektiğini bildikleri için mutlu olduklarında kendilerini ahlaken kötü biriymiş gibi hissederler.
2. Karakterin etkisi: Agbo ve Ngwu’nun 2017’de yürüttüğü bir çalışmada katılımcılar duygulanım, mutluluk korkusu ve Beş Büyük kişilik (açıklık, dürüstlük, dışadönüklük, uyumluluk ve nevrotiklik) anketini doldurdular. Bu test DeNeve ve Cooper tarafından 1998 yılında oluşturuldu ve dünya çapında kişilik araştırmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kişiliğin olumlu ve olumsuz duygulanımda farklı etkileri vardır. Mutluluk korkusunun olumlu duygulanım üzerindeki etkisi, daha yüksek seviyelerde uyumluluk ve nevrotiklik ile güçlendirilirken, daha yüksek seviyelerde açıklık, vicdanlılık ve dışadönüklük, zayıflamış bir etki ile ilişkilendirildi. Buna karşılık, mutluluk korkusunun olumsuz duygulanım üzerindeki etkisini de baltalayan daha yüksek dışadönüklük düzeylerinin yanı sıra, mutluluk korkusu ve olumsuz duygulanım tüm kişilik boyutları için pozitif olarak ilişkiliydi. Başka bir deyişle, içe dönük birinin çerofobi yaşama olasılığı daha yüksek olabilir. Bunlardan ayrı olarak, mükelliyetçiliğin de çerofobiye neden olabileceği söz konusudur. Bunun sebebi ise kişilerin mutluluğun tembel ve üretken olmayan insanlarla ilişkili olduğunu düşünmeleridir. Bu nedenle kendilerine mutluluk getirebilecek faaliyetlerden verimsiz görüldükleri için kaçınabilirler (Nall ve Legg, 2017).
Erkoç ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmaya göre mutluluk korkusu bazı sosyo-demografik özelliklere göre de farklılaşıyor. Cinsiyete göre bakıldığında, kadınların mutluluk korkusu erkeklere göre daha yüksektir ve bunu destekleyen çalışmalar mevcuttur. Kadınların erkeklere oranla duygusal zekalarının daha yüksek olması ve durumlardan daha çabuk etkilenmeleri bu durumun sebepleri arasında olabilir. Benzer şekilde medeni halin de mutluluk korkusu üzerinde bir etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre evli olanların mutluluk korkusu düzeyi bekar olanlara göre daha yüksektir. Bu çalışma hariç medeni halin mutluluk korkusunun etkilediği öne süren bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışma durumuna gelindiğinde ise çalışanların mutluluk korkusunun çalışmayanlardan daha çok olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışma hariç iş durumunun mutluluk korkusunun etkilediği öne süren bir çalışma bulunmamaktadır. Mutluluk korkusunun yaş gruplarına göre farklılaştığı da bilinmektedir. Çalışmaya göre 46 yaş ve üstü yaş gruplarının mutluluk korkusu diğer yaş gruplarına göre daha fazladır. Özen’in üniversite öğrencileri üzerinde yaptığı çalışma da mutluluk korkusunun yaşla bağlantısını destekleyen çalışmalardan biridir.
Dr. Priyanka Panwar’ın yaptığı bir çalışma ile doğum sırasının mutluluk korkusu üzerinde bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Dört kişide oluşan kardeşlerin arasında düzenlediği çalışmanın sonuçlarına göre ilk çocuk en düşük puana sahipken son çocuk en yüksek puana sahiptir. Bu da demektir ki birinci çocuk mutluluk korkusuna en az savunmasız kişidir ve tereddüt etmeden eğlenceli durumlara atılabilir ve eğlencenin tadını çıkarabilir. İkinci çocuk ise birinci çocuğa oranla daha savunmasız ama üçüncü ve dördüncü çocuğa oranla daha iyi bir konumdadır. Aynı şekilde üçüncü çocuk da birinci ve ikinci çocuğa göre daha savunmasızdır ama dördüncü çocuğa oranla daha iyi bir konumdadır. Dördüncü çocuk ise tüm çocuklara oranla mutluluk korkusuna en fazla savunmasız olan çocuktur ve diğer çocuklara göre eğlenceden, mutluluktan ve keyiften daha çok kaçınır ve bunların eninde sonunda bir felakete dönüşeceğine inanır. Sonuncu çocukların mutluluk korkusuna karşı daha savunmasız olmalarının sebebi daha az ilgi almaları ve çocukluk deneyimlerinin daha kısa sürmesi olarak düşünülebilir.
Kaynakça
-Amirah, S. (2021, July 21). Do You Secretly Fear Happiness “(CHEROPHOBIA)”? Psych2Go. Retrieved July 7, 2023, from https://psych2go.net/do-you-secretly-fear-happiness-cherophobia/.
-Erkoç, B., LOTFİ, S., & Daniş, M. (2021). A Study to Determine the Relationship Between Family Fit, Cherophobia and Psychological Well-Being Aile Uyumu, Mutluluk Korkusu ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma. Archives of Health Science and Research, 8(3).
-Gupta, V., & Panwar, P. (2022). An Investigation to Evaluate the Influence of Birth Order on Vulnerability of Fear of Happiness and Imposter Phenomenon Among Adults. International Journal of Indian Psychȯlogy, 10(1).
-Özen F. Üniversite öğrencilerinde obsesif inançların mutluluk korkusunu yordayıcılığının incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Mersin; 2019.
