ÇOCUKLARDA ve ERGENLERDE BİPOLAR BOZUKLUK
Bipolar Bozukluk Nedir?
Bipolar bozukluk, kişilerin göze çarpacak derecede hatta bazen aşırı seviyede meydana gelen ruh hali ve davranış değişiklikleri yaratan bir mental rahatsızlıktır. Bipolar bozukluğa sahip olan çocuklar üst düzeyde mutlu ve “yüksek” hissedebilir ve normal haline kıyasla çok daha enerji dolu ve aktif olabilirler. Bu duruma sahip bireyler manik vaka olarak adlandırılır. Bir diğer durumda ise tam tersi olarak bipolar rahatsızlığa sahip çocuklar aşırı derecede üzgün ve “düşük” hissedebilir. Bununla birlikte normal haline kıyasla çok daha az aktif ve enerjik davranış sergileyebilir. Bu aksi durumdakiler de depresif vaka olarak adlandırılır.
Bipolar rahatsızlıkta manik ve depresif olarak adlandırılan durumlar, çocuklardaki olağan yükselme ve mod düşüklüklüklerinden farklıdır. Bipolar bozukluktaki ruh hali değişiklikleri çok uç ve ekstrem boyuttadır. Genellikle sebepsiz bir şekilde meydana gelir ayrıca uyku düzenindeki değişimler, enerji seviyesi ve düşünme zorlukları bipolar rahatsızlığa eşlik eden durumlardır. Bipolar semptomlar, okul çağındaki gençler için başarıyı etkileyebilir veya kişinin arkadaşlarıyla ve ailesiyle geçinmesini zorlaştırabilir. Bipolar bozukluğa sahip çocuklar ve ergenler kendilerine zarar vermeye hatta intihar etmeye teşebbüs edebilirler.
Bipolar rahatsızlık teşhisi, kişilerde genellikle ergenlik ve reşitlik dönemlerinde konulur ancak semptomlar çocukluk çağından itibaren görülebilir. Bipolar rahatsızlık genellikle süreksizdir ve etkileri aralıksız olarak vuku bulur fakat çoğunlukla ömür boyu bu rahatsızlık devam eder.
Bipolar bozukluğun işaretleri ve semptomları diğer gençlerde yaygın olarak rastlanan; dikkat eksikliği, hiperaktiflik, depresyon ve anksiyete gibi hastalıkların semptomları ile birlikte üst üste gelebilir. Bu yüzden bipolar bozukluk teşhisi konulması zor bir hale gelebilir ve işinde uzman bir mental sağlık profesyoneli tarafından kapsamlı bir inceleme gerekebilir. Ancak tedavi süreci ile birlikte bipolar bozukluk çözüme ulaştırılabilir ve bipolar bozukluğa sahip çocuklar ve ergenler normal hayatlarına geri dönebilirler.
Bipolar Bozukluğa Ne Sebep Olur?
Bipolar bozukluğa sebep olan nedenler günümüzde kesin olarak bilinmemekle birlikte çeşitli faktörlerin bu bozuklukta payı olabilir. Örnek vermek gerekirse araştırmacılar genetik mekanizmanın bipolar bozuklukla bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Araştırmalara göre ailesinde hastalık bulunan kişilerde bipolar bozukluk bulunma ihtimali daha yüksektir çünkü diğer aile üyelerinde bu hastalığın diğer genetik varyasyonları bulunabilir.
Araştırmalar ayrıca gösteriyor ki üzüntü, travma ve gündelik stresli yaşam aktiviteleri, bipolar bozukluğun büyüme ihtimalini artırmaktadır. Bazı araştırmalar ise gösteriyor ki bipolar rahatsızlığa sahip kişiler ve bu rahatsızlık bulunmayan kişilerin beyin fonksiyonlarında ve yapısında farklılıklar bulunmaktadır.
Bipolar Bozukluğun Semptomları Nelerdir?
Bipolar bozukluğa sahip kişi depresif sıkıntılar, manik sıkıntılar, veya karma sıkıntılar yaşayabilir. Karma sıkıntılar hem manik hem de depresif semptomları içerir. Bu ruh hali problemleri genellikle günlerce veya haftalarca süren semptomlara neden olabilir. Bu ruh hali ve aktivite değişiklikleri sağlıklı çocukların ve ergenlerin normal davranışlarından çok farklıdır.
Manik Problemler Yaşayan Çocuklar ve Ergenler:
Uzun bir süre boyunca yoğun mutluluk veya sersemlik gösterebilirler.
Çabucak sinirlenebilirler veya aşırı derecede huysuzluk gösterebilirler.
Konuşurken sürekli konudan konuya atlayabilirler.
Uyku problemleri yaşamalarına rağmen yorgun hissetmeyebilirler.
Odaklanma problemleri yaşayabilirler.
Düşüncesizce davranışlar veya riskli aktiviteleri pervasızca eyleme dökebilirler.
Depresif Problemler Yaşayan Çocuklar ve Ergenler:
Sebepsiz yere sık sık mutsuz olabilirler
Normalden fazla asabiyet, öfke ve düşmanlık sergileyebilirler
Mide ve baş ağrıları gibi ağrılardan sık sık yakınabilirler.
Odaklanma problemleri yaşayabilirler.
Umutsuz ve değersiz hissedebilirler.
İletişim kurmada zorlanabilir ve arkadaşlık ilişkilerine zarar verebilirler.
Normalden fazla veya normalden az yemek yiyebilirler.
Normalde keyif aldığı aktivitelerden haz almayabilir ve enerjisiz hissedebilirler.
Ölümü düşünebilir veya intihar etmeyi düşünebilirler.
Nasıl Tedavi Edilebilir?
Çocuklar ve gençler, semptomları yönetmek ve hayat kalitelerini artırmak adına bir tedavi planı çıkarmak için sağlık çalışanları ile birlikte çalışabilirler. Duygudurum epizodu geçirmeseler dahi çocuk için bu tedavi planını takip etmek önemlidir. Düzenli ve güvenilir tedavi, başlanılıp ara verilen bir tedaviden daha iyidir.
Tedavi Opsiyonları Nelerdir?
İlaç Tedavisi: Çeşitli ilaçlar bipolar bozukluğun semptomlarını gidermede yararlı olabilir. Çocuklar ilaç tedavisindeki ilaca karşı farklı tepkiler verebilir, bu yüzden doğru ilaç tedavisi yöntemi çocuğa göre değişim göstermektedir. Bunun anlamı, çocuğun farklı tipte ilaçları deneyip kişide en olumlu etkiyi gösteren ilaç üzerinden tedaviye devam etmesi gerekebilir.
Psikososyal Tedavi: Farklı tipte psikososyal terapi yöntemleri uygulanarak bipolar bozukluğun üstesinden gelinebilir. Bilimsel araştırmalara dayanan bu yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapisidir diğeri ise aile odaklı terapidir. Aile odaklı terapide destek, eğitim ve çocuğa ve aileye karşı yol gösterme ve rehberlik sağlanır. Bu terapiler kişiye, bipolar bozukluğun üstesinden gelmek için gerekli becerileri öğretir. Bu beceriler ile birlikte kişi rutinlerini devam ettirmeyi, duygu durumunu düzene sokmayı ve sosyal ilişkilerini geliştirmeyi gibi durumları daha rahat kontrol edebilir.
Kaynakça: National Institutes of Health. (2020). Bipolar Disorder in Children and Teens. https://www.nimh.nih.gov/sites/default/files/documents/health/publications/bipolar-disorder-in-chi ldren-and-teens/bipolar-disorder-in-children-teens.pd
