İŞ YERİ STRESİ VE MESLEKİ TÜKENMİŞLİK
Çoğu insanın en büyük hayali istediği kariyer basamaklarını tırmanmaktır. Yine de hayalimizdeki kariyerimiz bile bize stres kaynağı olabilir. İş yeri stresi ve mesleki tükenmişlik, genellikle çalışanın kapasitesinin ve ihtiyaçlarının, çalıştığı işin gerekliliklerini birçok sebepten dolayı karşılayamaması sonucu ortaya çıkar. İş yerİ stresi, günlük hayatta karşılaştığımız stresten daha zararlı ve daha kaygı vericidir çünkü kişiyi fiziksel ve duygusal olarak büyük ölçüde etkiler. Özelliklede stresli durumları iyi yönetemeyen çalışanlarda olumsuz bazı fiziksel, psikolojik ve davranışsal durumlar gözlenebilir. Fiziksel açıdan kişiler baş ve boyun ağrıları, omuz ağrıları ya da yüksek kalp atışı yaşayabilirler. Psikolojik açıdan ise kişiler insomnia (uykusuzluk), anksiyete, depresyon, özgüven eksikliği, ve asabiyet gibi durumlarla başa çıkmak zorunda kalabilirler. Davranışsal olarak ise tükenmişlik, çalışma performansında azalma durumları görülebilir ve bu durumlar çoğu zaman şirketlere de zarar verebilir çünkü çalışan en iyi şekilde çalışamaz, iş verimliliği azalır bu durum diğer çalışanları da kötü yönde etkilerken kuruluşun performansının büyük ölçüde azalmasına yol açabilir.
Uzun süreli iş yeri stresine maruz kalmak zamanla tükenmişlik ve kronik iş yeri stresine dönüşebilir. Peki bu strese neler neden olur?
İş yeri stresinin nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Uzun saatler boyunca çalışmak
- Fazla mesai ve yetersiz mola
- Eve iş götürmek
- Kişinin çalıştığı işe karşı olumsuz düşünceleri
- İş arkadaşları, patronlar ve müşterilerle yaşanan çatışmalar
- Mobbing ve zorbalık
- Çok çalışıp karşılığının alınmaması
- İş yerinde zayıf iletişim ve destek eksikliği gibi birçok sebep sıralanabilir.
Çalışanlar bu durumlarla karşılaştığında ilk öncelikle enerjileri tükenmeye başlar ve duygusal olarak yorgun hissederler. Sonrasında kendi işine karşı uzak hissetmeye başlar, olumsuz ve kendini tekrarlayan düşüncelere kapılır. Sonrasında yukarıda bahsettiğimiz olumsuz yan etkilerle birlikte kişinin iş yerindeki verimliliği gittikçe azalır. Bütün bunlarla beraber ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan bir ekonomik küçülme olasılığını da eklersek, çoğu iş yerinde mesleki tükenmişliğin artması kaçınılmaz gözüküyor.
Bilimsel bir araştırmaya göre, iş yeri stresi ve tükenmişlik yaşayan çalışanların; hastalık nedeniyle iki haftadan fazla işe gelmeme riski %57 (Borritz et al., 2010), depresif bozukluk yaşama riskleri %180 (Ahola et al., 2005), Tip 2 diyabete yakalanma riskleri %84 (Melamed et al., 2006), ve hipertansiyona yakalanma riskleri %40 (von Känel et al., 2020) artmıştır.
Bunlara ek olarak çalışanlarda kısa süreli bellekte zayıflama ve dikkat eksikliği gibi sorunlarla karşılaşılmıştır.
İşveren ve çalışanlar bu durumla karşılaştığında ne yapabilirler?
İşverenler;
Düzenli aralıklarla sistematik testler yoluyla çalışanlarının iş yeri stres seviyelerini ve tükenmişlik seviyelerini uzman bir psikolog aracılığıyla ölçtürtebilirler. Ayrıca iş yüklerini takip edebilir, düzenli olarak çalışanlarının psikolojik ve fiziksel durumlarını kontrol edebilir. Son olarak, kuruluşların çalışanlarının iş stresi ve yükünü iyi yönetmeleri için sağladığı uygulamaları geliştirebilirler.
Çalışanlar;
Fiziksel ve psikolojik olarak kişisel bakımlarına öncelik verebilirler ve gerektiğinde makul bir süre boyunca işe ara verebilirler.
Gerekli sınırları çizerek sosyal ilişkilerine odaklanabilirler, iş arkadaşları, arkadaşlar ve aile ile kurulan sağlıklı ilişkiler yaşadıkları stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
Gerektiğinde uzman yardımı almaktan çekinmemelidirler
Ayrıca bu süreçte çalışanların ve işverenlerin iletişimde olması çok önemlidir. Çalışanların birbirlerinin arkasında olduklarını gösteren güven duygusu oluşturmaları ve güven duygusunu besleyen sağlıklı, destekleyici ve katılımcı bir çalışma ortamı için sürekli çaba gösterilmesi lazımdır. İş yüklerinin adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamak için düzenli olarak tartışmak ve gerektiğinde tekrar iş yüklerini düzenlemek işe yarayan yöntemlerdir.
Son olarak, iş stresi ve tükenmişlik, çalışanların sağlığını ve psikolojik durumunu olumsuz olarak etkiler ve çalışanların işlerine karşı negatif bir tutum sergilemesine yol açar. Tükenmişlik, işyerinde verimliliğin ve üretkenliğin azalmasına yol açar. İş memnuniyetinin azalması ve işe ya da kuruluşa bağlılığın azalması ile sonuçlanabilir.
Kaynakça
American Psychological Association. (n.d.). “Employers need to focus on workplace burnout: Here’s Why.” American Psychological Association. https://www.apa.org/topics/healthy-workplaces/workplace-burnout
American Psychological Association. (n.d.-b). Why we’re burned out and what to do about it, with Christina Maslach, Phd. American Psychological Association. https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/burnout
Rožman, M., Grinkevich, A., & Tominc, P. (2019). Occupational stress, symptoms of burnout in the workplace and work satisfaction of the age-diverse employees. Organizacija, 52(1), 46–52. https://doi.org/10.2478/orga-2019-0005
